مقاله کامل یونجه

یونجه یا اسپست (medicago sativa به معنی علف مادها) اولین بار توسط مادها برای تامین غذای اسب هایشان اهلی گردید.یونجه اصولا مبدا کویری دارد ودر حال حاضر در تمام مناطق معتدل و شبه قاره کشت می‌گردد.

فهرست نوشتار

۱ طبقه بندی علمی یونجه

۲ ریخت شناسی

۳ ارقام یونجه

۴ کشاورزی یونجه

۵ تناوب یونجه با گیاهان دیگر

۶ علف هرز سس یونجه

۷ طریقه مبارزه با سس یونجه

۸ اثر علف کش‌ها برروی سایر علف‌های هرز یونجه

۹ خواص دارویی

۹.۱ مواد معدنی وپروتین ها

۱۰ منابع

 طبقه بندی علمی یونجه

Kingdom: Plantae

Division: Magnoliophyta

Class: Magnoliopsida

Order: Fabales

Family: Fabaceae

Subfamily: Faboideae

Tribe: Trifolieae

Genus: Medicago

Species: M. sativa

 ریخت شناسی

یونجه گیاهی است علفی و چند ساله که ارتفاع آن تا یک متر می‌رسد برگهای آن دارای سه برگچه می‌باشد برگچه‌های نوک تیز، سبز رنگ و بیضی شکل است. گلهای یونجه بشکل سبز و برنگ بنفش تیره یا آبی روشن است میوه یونجه مانند صدف بوده و دانه داخل میوه مانند لوبیا ولی کوچکتر از آنزمی باشد.

 ارقام یونجه

ارقام مختلف یونجه •*ارقام یونجه‌های ایرانی عبارت‌اند از: همدانی، بمی، یزدی، قره یونجه، بغدادی، ‏مهاجرانی، قره یونجه خورونده، هراتی، افغانی، فامنین و ‏‎……‎

ارقام یونجه خارجی موآپا ‏‎–‎‏ سونورا ‏‎–‎‏ سی ریور ‏‎–‎سکوئل ‏‎–‎‏ ماسیرسا- رنجر- کانادایی- ‏هاردیگان- ترکستانی و‏‎………‎

کشاورزی یونجه

در مناطقی که دارای زمستان‌ها معتدل هستند بهتر است بونجه را بهتر است در پاییز به اندلزه کافی زود کاشت.تا قبل از اینکه سرما رشد آن را متوقف کندگیاه بتواند مستقر شود. و در مناطقی که دارای زمستان‌ها سرد هستندگیاه باید در بهار کشت شود وکشت آن باید زود انجام شود تا قبل از شروع گرما تابستانه گیاه مستقر شود.کاشت یونجه با بذر کار بر کاشت با دست ترجیح دارد. و فاصله بین ردیف‌ها ۱۴۰-۱۵۰سانتی متر و عمق کاشت ۱-۳ سانتی متر در نظر گرفته شده. از علف‌ها هرز برای این گیاه سس است که بسیار خطر ناک است و می‌تواند کل منطقه را آلوده کند و می‌توان با نفت یا علف کش‌ها تماسی یا سوزاندن آن را کنترل نمود. مقدار آب مورد نیاز یونجه در سال تقریباً ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی متر است

تناوب یونجه با گیاهان دیگر

در تناوب یونجه برای گیاهی که بعد از خودش کاشته می‌شود بسیار سودمند است.(به علت داشتن ریزوم وفعالیت ریبزوبیوم کننده نیتروژن)البته برای اینکه چنین اتفاقی بیقتد باید زمانی که هنوز عملکرد خوبی دارد باید آن را زیر خاک نمود.اگر در زیر رو نمودن آن تاخیر کنیم یا مورد حمله علف‌ها هرز قرار گیرد دیگر برای گیاه بعدی سودمند نخواهد بود.

علف هرز سس یونجه

رنگ رشته‌های این گیاه سس نارنجی مایل به زرد است.مهم ترین میزبان آن یونجه‌است. سس نه تنها طعم یونجه را به عنوان علوفه نامطلوب می‌سازد بلکه آن را تا حدی نیز سمی می‌نماید. در صورت کنترل ننمودن آن محصولاز نظر کمی و کیفی کاهش یافته و عمر مزرعه کوتاه می‌شود. میزبان‌های دیگر این سس عبارت‌اند از : چغندرقند. بعضی از سبزی‌های جالیز. شبدر قرمز. نخود سفید. سسی که معمولاً به علف‌های هرز کنار مزارع و جاده‌ها. به خصوص خارشتر می‌زند. از این نوع سس است.

طریقه مبارزه با سس یونجه

استفاده از بذور خالص برای کاشت یونجه

استفاده از کودهای غیر آلوده به سس

کاشت یونجه در اواخر تابستان یا در پاییز به جای بهار آلودگی اولیه سس را با رسیدن فصل سرما از میان می‌برد.

کاشت با تراکم بالا ایجاد سایه نمی‌نماید و از جوانه زدن سس جلوگیری به عمل می‌آورد.

در مناطقی که یونجه باید در بهار کاشته شود می‌توان از ۱۵-۱۲کیلو گرم در هکتار علف کش دکتال (کلرتال دیمیتل۷۵درصد پودر)قبل از سبز شدن یونجه و علف‌های هرز از جمله سس استفاده نمود. در یونجه چند ساله (از سال دوم به بعد)دکتال را می‌توان در اواخر زمستان اندکی قبل از رویش بهاره یونجه سمپاشی نمود. هنگام مصرف این علف کش زمین باید از رطوبت کافی برای تاثیر بیشتر سم برخوردار باشد. بنابراین در صورت خشک بودن زمین یک نوبت آبیاری مزرعه توصیه می‌شود.

در صورتی که پیشگیری‌های فوق انجام نشد و یا به عللی موثر واقع نشد و مزرعه باز هم به سس آلوده گردید لکه‌های آلوده به سس را می‌توان به روش‌های زیر از میان برد : پاشیدن محلول۱٪ پاراکوت(یا۳لیتر در هکتار)در منطقه آلوده به سس. سوزانیدن منطقه آلوده توسط شعله افکن و یا وسایل مشابه. پاکسازی مکانیکی منطقه از سس و بیرون بردن انگل به خارج از مزرعه.

در صورتی که منطقه وسیعب از مزرعه به سس آلوده باشد می‌توان توسط علفکش رانداپ(گلیفوزیت۴۱درصد ای سی) به میزان ۷۳۰-۳۶۰سی سی در هکتر زمانی که یونجه ارتفاع ۲۵- ۲۰ سانتی متر داشته باشد سمپاشی نمود. این سمپاشی باید یک با پس از ده روز تکرار شود. در یونجه سال اول سمپاشی باید در زمان ۸ برگی یونجه انجام پذیرد.

در زمان آلوده بودن یونجه به سس برداشت محصول باید قبل از به بذر رفتن سس صورت پذیرد تا از انتشار بذر ممانعت شود.

از سال دوم به بعد تاخیر در برداشت یونجه با سایه انداختن روی زمین مانع جوانه زنی بذر سس می‌شود

درزمان الوده بودن واز چین دوم می‌توان از سم پرسوئیت نیز استفاده نمود.

 اثر علف کش‌ها برروی سایر علف‌های هرز یونجه

بررسی و آزمایش اثر چند علفکش بر روی علفهای هرز یونجه در آذربایجان‌شرقی در دو منطقه محل اجرای طرح (مراغه - بستان‌آباد)نشان داده‌است کهاستفاده از علفکشهای بنتازون ۳ و ۲/۵ لیتر در هکتار، متری بوزین ۷۰۰-۱۰۰۰ گرم در هکتار نسبت به شاهد بدون وجین اختلاف معنی‌داری داشته از نظر تاثیر بر روی علفهای هرز پهن‌برگ در یک سطح آماری قرار گرفتند. علفکشهای متری بوزین ۱۰۰۰ و ۷۰۰ گرم در هکتار، هالوکسی فوپ اتیل ۲ لیتر در هکتار، فلوآزیفوپ بوتیل ۲ لیتر نسبت به شاهد بدون وجین اختلاف معنی‌داری داشته و از نظر تاثیر بر روی علفهای هرز باریک برگ در یک سطح واقع شده‌اند.

 خواص دارویی

یونجه از نظر طب قدیم ایران گرم است. البته تاره آن گرم و تر و خشک شده آن گرم و خشک است.

یونجه از نظر اینکه دارای بسیاری از مواد معدنی می‌باشد شیره آن برای بچه‌هایی که در حال رشد هستند و اسخوان بندی محکمی ندارند بسیار مفید است. حتی امروزه پودر این گیاه را در داروخانه‌ها می‌فروشند که آنرا

  می‌توان برای بچه‌های شیر خوار مصرف کرد. برای تهیه شیره یونجه باید مقدر ۳۰۰ گرم یونجه را در یک لیتر آب ریخت و آنرا جوشانید تا مقدر آب آن به نصف تقلیل یابد سپس آنرا صاف کرده و مقدر کمی عسل به آن اضافه کنید که بصورت شربت داراید. مقدر مصرف برای اطفال ۲۰۰ گرم در روز است و برای اطفال شیرخوار حدود ۵۰ گرم یم باشد که می‌توان به شیر آنها اضافه نمود.  اشخاص بزرگسال هم برای بالا بردن انرژی می‌توانند از این شیره استفاده کنند.

یونجه رابصورت تازه و یا جوانه آنها رابا سالاد میل کنید. جوانه یونجه را بصورت بسته بندی شده می‌توانید از سوپر مارکتها خریدری کنید.

یونجه ملین است.

یونجه دو برابر اسفناج آهن دارد بنابراین خون ساز است و برای کسانیکه به کم خونی مبتلا هستند مفید است.

یونجه بعلت درا بودن آهن برای درمان بیماری راشیتیسم بکار می‌رود.

عوارض کمبود ویتامین ث با خوردن یونجه از بین می‌رود.

یونجه تازه در بسیاری از کشورها مانند چین و روسیه و آمریکا به مقدر زیاد بجای اسفناج مصرف می‌شود.

یونجه را در داروخانه‌ها و فروشگاههای گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانه‌ها بصورت پودر، کپسول و قرص بفروش می‌رسانند. مقدرمصرف آن سه قرص در روز است.

*با همه مزایایی که یونجه دارد در خوردن تازه آن نباید زیاده روی کرد زیرا بسیار نفاخ است و حتی حیواناتی که به مقدر زیاد از آن می‌خورند بعلت گاز زیاد ممکن است تلف شوند.

ضماد پخته یونجه را اگر روزی چند بار روی اعضایی که رعشه دارند بگذارید آنها را شفا می‌دهد.

تخم یونجه قاعده آور است و برای این منظور تخم یونجه را بصورت دم کرده مصرف کنید.

دم کرده یونجه درمان اسهال است.

برای نرم کردن سینه و تسکین سرفه روزی ۲-۳ فنجان دم کرده تخم یونجه را مصرف کنید.

برای درمان رعشه تخم یونجه را در روغن زیتون بریزید و مدت یک هفته جلوی آفتاب بگذارید سپس آنرا صاف کنید و روزی چند قاشق از آنرا بخورید و همچنین روی اعضایی که رعشه دارند بمالید.

یونجه حاوی مقدرزیادی ویتامین است. کوبیده آن زخم را به سرعت الیتام داده و از خونریزی جلوگیری می‌کند.

 مواد معدنی وپروتین ها

یونجه سرشار از ویتامین‌های A,C,E,K و همچنین دارای آمیلاز که آنزیم مخصوص هضم مواد نشاسته‌ای است می‌باشد.

آنزیم‌های بسیاری در یونجه یافت می‌شود به‌عنوان مثال می‌توان از امولسین، اینورتاز، و پکتیاز نام برد. یونجه دارای حدود ۲۰٪‌پروتئین می‌باشد پروتئین‌های موجود در یونجه عبارت‌اند از:

لیزین، ‌آرژنین، هیستیدین، آدنین، فنیل آلانین، ‌آسپاراژین و سیستین. یونجه دارای اسید فسفریک نیز هست. یونجه همچنین دارای منیزیوم، آهن و مقدر جزئی ارسنیک و سیلیس است. بنابراین یونجه از نظر مواد غذایی بسیار قوی است و غذای خوبی برای انسان و حیوانات است.

یونجه یک گیاه علوفه ای چند ساله از خانواده بقولات است .منشا آن آسیای مرکزی است.در بین گیاهان علوفه ای یونجه به دلیل کیفیت خوب ، خوش خوراکی و دارا بودن ذخایر غذایی از قبیل : مواد معدنی مختلف کلسیم و انواع ویتامین ها خصوصا A وC  مواد پروتئینی دارای اهمیت است .

البته ارزش این گیاه تنها به دلیل غنی بودن مواد غذایی موجود آن نمی باشد بلکه کاشت این گیاه تاثیر بسیار مهمی در اصلاح زمینهای زراعی از طریق تهویه زمین ، برقراری تناوب و پایین اوردن آب سطح العرضی ، ازدیات خاک و افزایش مواد آلی .کشت گیاه یونجه در شرایط مساعد رشد یکی از سودمند ترین گیاهان زراعی است . کاشت یونجه به صورت یک مرتبه کاشت و 4 تا 6 بار بهره برداری آن هم همه ساله 5 تا 7 چین برداشت و گاهی اوقات در مناطق گرمسیری تا 18 مرتبه چین برداشت می شود .

مشخصات گیاه شناسی :

یونجه گیاهی چند ساله ، دارای رشدی راست و مستقیم است که به رشدی اولیه یونجه معروف است . یونجه ع ل اوه بر ریشه ی اصلی ، دارای ریشه های جانبی نیز می باشد که از سلولهای استوانه ای مرکزی ریشه اصلی منشا می گیرد .علت موفقیت این گیاه در مقابله با کلیه عوامل نامساعد محیطی ، استفاده از مواد غذایی و

 رطوبت زیرین خاک وجود همین سیستم ریشه ای است  که میتواند درر شرایط طولانی خشکی ادامه زندگی گیاه را تضمین کند .ساقه ی اصلی یونجه 4 گوش و دارای انشعابات زیاد و ظریف می باشد که هر کدام برگهای مرکب دارند . برگها در یونجه : مرکب ، سه برگچه ای ، بیضی و قلبی شکل است .

 گل یونجه : خوشه ای می باشد و در رنگ های ارغوانی و واریته های سفید و زرد است .

 میوه ی یونجه : به شکل پیچ خورده و حلزونی شکل است . دانه ها : بیضی شکل به رنگ زرد تا قهو های و وزن هر 1000 دانه 5/2 تا 5/3 گرم است در یونجه خود باروری بسیار پایین است و عمل تلقیح به وسیله ی حشرات خصوصا زنبور عسل انجام می شود .

خاک :

PH خاک مناسب برای حداکثر یونجه 5/6 – 5/7 است . گیاه بالغ یونجه مقاوت خوبی نسبت به شوری دارد ولی گیاه جوان به شوری بسار حساس است .

یونجه اصولا نباید در خاکهایی که زهکشی نشده اند یا عمل تهویه در آنها صورت نگرفته کشت نمود چون یونجه گیاهی است که در خاک های بیش از حد مرطوب یا خاک های اسید که دارای آهک پایین است عملکرد پایین دارد .

همچنین ریشه ی گیاه نیاز به اکسیژن زیاد دارد و در خاکهای رسی و مرطوب که فاقد اکسیژن است متوقف می شود .

ارقام داخلی :

یونجه یزدی – یونجه همدانی – یونجه شیرازی – یونجه نیک شهری است .

ارقام خارجی  :

یونجه مساسرسا – یونجه رنجر – یونجه مائوپا است .

عملیات آماده سازی زمین :

زمین کشت یونجه باید با توجه به تاریخ کاشت آن که بهار یا پاییز است شخم زده شود .در کشت بهاره با زدن شخم به عمق 35-25 سانتی متر و در کشت پاییزه : قبل از بارندگی شخم زده می شود تا باعث ذخیره ی نزولات و از بین رفتن نسبی گیاه هرز شود .بعد از شخم کلوخه ها را خرد کرده و بقایای خشوی و ریشه ی گیاهان از گیاهان از کاشت قبلی به وسیله ی دندانه می توان از زمین جمع کرد . پس از آن تصحیح زمین به وسیله ی تصحیح کننده های بزرگ به نام ماله یا لوله : 2 بار در جهت عمود بر هم صورت می گیرد . بعد از عمل تصحیح کود پاشی انجام می گیرد و بعد بذر پاشی می توان این دو عمل را با هم انجام داد .بعد از بذر پاشی و همراه بذر پاشی بستر یونجه با غلتک زده می شود تا بذر ها با خاک تماس بیشتری حاصل کنند .

کودهی :

1-  استفاده از کود های دامی : که کاملا پوسیده اند در غیر این صورت بذور علفهای هرز موجود در کودهای دامی به مزرعه منتقل و مجددا سبز می شوند .

2- کود های شیمیایی : مثل فسفره و پتاسیم

3-  کود های سبز : که در مناطق مساعد برای تامین مواد الی خاک به جای کود آلی استفاده می شود یعنی با کاشت گیاهانی مثل ماشک ، شبدر ، باقلا و سپس برگرداندن آنها در خاک پس در انتها یافتن رشد رویشی می توان خاک را تقویت کرد .

تاریخ کاشت :

کاشت یونجه در دو فصل بهار و پاییز امکان پذیر است . در نقاط سردسیر که دارای زمستان های سرد هستند از کاشت بهاره استفاده می شود که این کشت باید بلافاصله بعد از رفع خطر سرما انجام شود نا ریشهی یونجه بتواند به بهترین نحو ممکن از آب ذخیره شده در زمستان استفاده کند .کشت پاییزه در مناطق گرمسیر مرسوم است .

روش کاشت :

به صورت دستی : به صورت کرتی انجام می شود و برداشت هم به صورت کرتی( در زمینهای کوچک ) انجام می شود . در زمینهای بزرگ با ماشین بذر پاش است که ابتدا زمین را به صورت جوی و پشته در امده و سپس با ردیف کار به صورت خطی کاشت می شود .

مقدار بذر : اگر هدف علوفه ای باشد : به صورت خطی و به مقدار 30 -25 کیلو گرم در هکتار  . اگر کرتی باشد 40 -30 کیلو گرم در هکتار

عمق بذر :

در خاکهایی با بافت نرم کمتر از خاکهایی  با بافت درشت است . در مناطق خشک نیز عمق کاشت بیشتر از مناطق مرطوب است .

آبیاری:

به صورت نشتی و غرقابی است . ابیاری اول و دوم باید به دقت انجام شود اما آبیاری سوم هنگامی است که گیاه 3 برگچه است حساسیت کاهش می یابد .

آفت :

سرخرطومی برگ یونجه – سرخرطومی ریشه – موش .علفهای هرز : سس – کرشک – جو هرز – جو های وحشی – گل گندم

برداشت :

بهترین زمان برداشت زمانی است که 20 -10 درصد مزرعه به گل رفته باشد چون با افزایش گلها از پروتئین گیاه کم می شود . در کاشت دستی به صورت دستی . و در زمینهای بزرگ با ماشین آلات خاص است .

ابتدا به وسیله فوور چیده می شوند . پس از آنکه رطوبت ان کم شد باریک به صورت خطوط موازی ردیف شده و حدود 24 -14 ساعت بعد با دستگاه  به نا بیلر دسته بندی می شوند .

 منابع

تحقیق گیاه یونجه ( ۱۳۸۲ یدالله ظروفی )

جزوه زراعت گیاهان علوفه‌ای مهندس علیها دانشگاه آزاد

زراعت در مناطق خشک دکتر عوض کوچکی

شیمی.پرویز (سس و مبارزه با آن زیتون شماره ۱۳۳)

مداح. محمد باقر.(سس یونجه و مبارزه با آن از انتشارات ترویج شماره ۱۶۳)