آشنایی اطلاعات کنترل بیولوژیک

امروزه بااستفاده گسترده از مواد شیمیایی در باغات و مزارع که منجر به ریشه کن شدن نسل موجودات و عوامل بیماری زا میشود بیم این است که حشرات ومیکرو ارگانیسمهای مفید نیزبرای همیشه از بین بروند. این در حالی است که واژه مفید و غیر مفید را ما انسانهابر حسب نیاز های مصرفی خود ابداع کرده ایم .اعتقاد بسیاری از دانشمندان این است که تنوع زیستی بیشتر بین موجودات برابر است با سلامتی بیشتر محیط زیست. یقینا یک فضایسبز با تنوع بیشتر بقای بیشتری خواهد داشت. بنابراین سعی آنها در جلوگیری از ریشهکن شدن بعضی از حشرات وپاتوژنهایی است که در یک سیستم باعث خسارتبه گیاهان می شوند.

تعریف

کنترل بیو لوژیک عبارت است از استفاده از یک عامل بیماریزای ایک حشره به منظور کاهش خسارت ناشی از یک نوع آفت . این روش مخصوصا برای محل هاییمثل گلخانه ها و محیط های بزرگ مصنوعی مناسب است . هدف از کنترل بیو لوژیک ریشه کنکردن آفاتی که به گیاهان آسیب وارد می کنند نیست بلکه هدف کاهش جمعیت آنها به حدیاست که کمترین خسارت را به کشاورز یا محیط زیست وارد کند. در حقیقت این روشی است کهبا عکس العمل محیطی بین موجودات زنده آفات را کنترل می کند.در یک محیط طبیعی یعنیجایی که بشر کمترین دخالت را دراکوسیستمدارد آفات و بیماری های گیاهی همیشه وجود دارند اما در صورت عدم دخالت مستقیم بشرجمعیت آنها همیشه در حال تعادل و به حد نرمال است.
یکی از عوامل مهم برای شروع کار کنترل بیولوژیک آشنایی با مراحل مختلف رشد آفات و شناسایی مرحله ای است که آنهابیشترین خسارت را به گیاهان وارد می کنند. بیشتر روش های کنترل بیو لوژیک بر پایهجذب بیشتر حشرات مفید در مزارع و باغات پایه ریزی شده اند. موجودات زنده ای کهبیشتر برای کنترل بیولوژیک استفاده می شوند عبارتند از انگل ها،شکارچی ها، پاتوژنها و خورنده علف های هرز(Weed feeder). کشاورزان می توانند آنها را از طریق پستخریداری نمایند .موجوداتی که برای این منظور استفاده می شوند می توانند شکارچی یا انگل باشند.

کنترل بیو لوژیک از دیدگاه اقتصادی

کنترل بیولوژیک از نظر اقتصادیروشی بهینه است. حتی در صورت عدم موفقیت کامل در مزرعه نسبت سود به هزینه B/C در این روش 11:1 است. بر اساس یک مطالعه تخمین زده می شود که در این روش برنامه های با موفقیت کامل درازای یک واحد سرمایه 32 واحد سود را باز می گردانند.( 32:1 B/C) این درحالی است کهدر تحقیق مشابهی نسبت سود به سرمایه در کنترل شیمیایی آفات فقط 5/2 به 1 است.

کنترل بیولوژیک با استفاده از حشرات

برای شروع این روش باید از روشزندگی حشرات یعنی انگل یا شکارچی بودن،سیکل زندگی و مکان هایی که آنها برای زندگیترجیح می دهند مطلع باشیم .حشرات راه های مختلفی برای تغذیه از سایر حشرات ابداعکرده اند. شکارچی ها مستقیما حمله میکنند و قربانی خود را می بلعند در حالی که انگلها در روی بدن حشره دیگر تخم گذاری می کنند و هنگامی که لاروها از تخم بیرون آمدند از اندام هایداخلی بدن حشره میزبان تغذیه می کنند.

نمونه ای از حشرات شکارچی

   کنترل بیولوژیکزنبور پلیستز(Polistes)از طریقکفشدوزک(Ladybug)

کفشدوزک هامخصوصا لارو های آنهاشتههایی مثلGreenfly و Blackfly راشکار می کنند و از کرم ،پوسته بدن و لارو هایکوچک آنها تغذیه می کنند. کفشدوزک ها شبیه سوسک هستند و با رنگ سیاه و قرمز بیشتردیده می شوند. لاروهای آنها در ابتدا خیلی کوچکند ولی تا 17 میلی متر رشد می کنند. بدن آنها پوشیده از رنگ های سیاه یا خاکستری با لکه های مشخص قرمز یا نارنجی است. آنها بیشتر در باغات یافت میشوند و در زمستان در سوراخ ساقه های درختان به خواب میروند.

نمونه ای از حشرات انگل

  کنترل بیولوژیک حشره White fly با استفاده از زنبور Encarsia formosa

این حشره یکزنبور کوچک است که به شکل انگل از حشره White fly تغذیه می کند. White fly نو عیحشره کوچک است که از آفات مهم گلخانه ای است. این حشره ازشیره گیاهیتغذیه می کند و باعث پژمردگی وتشکیل تودهای کپکی سیاه برروی گیاه می شود.این روش مخصوصا در صورت هجوم کم حشرهمفید است و تا مدت زیادی محافظت ایجاد می کند. مکانیسم کنترل به این صورت است کهزنبور روی پوسته لارو White fly تخم گذاری می کند. بعد از خروج لارو ها از تخم،آنها از لارو White fly تغذیه کرده و قبل از تبدیل آنها به شفیره آنها را از بین میبرند. باید بلافاصله بعد از مشاهده اولین حشره بالغ White fly نسبت به رها سازیزنبورها اقدام کرد تا کنترل به نحو موثری صورت بگیرد.

کنترل بیو لوژیک علف های هرز

کنترل بیولوژیک علف های هرز یکی از روشهای کنترل علف های هرز است ،که از طریق قرار دادن آنها در معرض دشمنان طبیعی انجاممی شود. بسیاری از علف های هرزی که امروزه در محیط های اطراف ما وجود دارند بومیمناطق دیگر بوده اند و از طریق بذر ، اندام رشد رویشی، باد، آب،حشرات و... به مناطقدیگر منتقل شده است.متاسفانه با انتقال علف های هرز به مناطق جدید دشمنان طبیعیآنان به همراه آنان منتقل نمی شوند در نتیجه آنها به راحتی قادر به رشد و نموهستند، و حیات گیاهان بومی و مطلوب را به خطر می اندازند.
کنترل بیولوژیک روشهایی را پیشنهاد می کند تا تعادل طبیعی بین علف های هرز و محیط آنها برقرار شود. کهاز طریق معرفی حشرات و بیماری هایی است که به گیاهان مضر حمله می کنند.
_ یکروش کنترل شامل استقرار یک جمعیت از دشمنان طبیعی علف هرز است که قادر به ادامهحیات در محیط جدید می باشند.هدف ایجاد ممانعت برای رشد علف های هرز ،مخصوصا در موردعلف هایی که زمین های غیر زراعی را اشغال کرده اند،است.این روش با افزایش جمعیت یکعامل بیولوژیک (که معمولا یک حشره است )اجرا شده و تا زمانی که جلوی افزایش علف هرزرا بگیرد ادامه می یابد . کنترل بیولوژیک علف هرز روشی تدریجی وطولانی است و تا 20سال به طول می انجامد. اما در شرایط درست سودمند ترین و اقتصادی ترین روش کنترل استبا توجه به اینکه اگر از عامل صحیحی برای کنترل استفاده شود کمترین خسارتی به محیطزیست وارد نمی کند.

عکس سمت چپ :شروع کنترل علف هرز Euphorbia esula توسط سوسک Aphtona oyparissiae که برای کنترل آزاد شدهاست.
عکس سمت راست :ممانعت از افزایش جمعیت علف هرز به شعاع 1KM_شش سال بعد

_روش دوم به کار بردن یک دشمن طبیعی است که ، مثلعلفکشها با علف هرزمستقیما در تماس باشد،مانند عوامل بیماری زای گیاهی. این روش بیشتر برای کنترل علف های هرز غلات و درمزارع استفاده می شود. در کانادا عوامل بیماری زایی که برای این منظور استفاده میشوند حتما باید در آن منطقه وجود داشته باشند و اجازه ورود از مناطق ذیگر راندارند. شرایط مورد نیازی که یک عامل بیماری زا برای استفاده در روش کنترل بیولوژیکباید داشته باشد این است که با روشانتخاب توده ایجواب دهد و بعد از به کاربردن روی علف های هرز اثر قابل قبولی داشته باشد.
_کنترل بیولوژیک همچنین میتواند به طور غیر مستقیم از طریق اعمال روش های زراعی انجام شود .به این طریق که باسیستم کشت حفاظتی یا بدون شخم و جلوگیری از چرای دام در فصل های بخصوص باعث افزایشدشمنان طبیعی و میکرو ارگانیسم های خاک می شوند.
کنترل بیو لوژیک علف های هرزیک فرایند طولانی ،تدریجی و گران است اما تحقیقات نشان داده است که بازگشت سرمایهدر این روش به طور کلی و در پایان کار 50:1 است و شاید تا 100:1. کنترل بیولوژیک درصورتی موفق است که قدرت رشد و فراوانی علف های هرز و همچنین هزینه های اقتصادی کهآنها به کشاورزان تحمیل می کنند را کاهش دهد.

مراحل انتخاب یک عامل کنترل بیولوژیک قبل از آزاد شدن در محیط

·         انتخاب دشمنان طبیعی که از علف هرز یا آفت مورد نظر تغذیه می کنند.

·         انجام مطالعات گسترده روی عامل بیولوژیک تا زمانی که مطمئن شوند که تنها به علفهرز یا آفت مورد نظر حمله می کند.

·         انجام آزمایشات ناحیه ای

·         تایید توسط سازمان محیط زیست و سازمان های دیگری که با توجه به کشور های مختلففرق می کند.