آموزش روش های كشت بافت

استفاده از اندام‌هاي زيرزميني

انواع پيازها و ريزوم‌ها از اين طريق تكثير مي‌شوند. در پست آينده به بحث در اين مورد مي‌پردازيم

خوابانيدن Layering
تکثير بوسيله خوابانيدن ياLayering يک روش نسبتاً ساده و کم هزينه است. فقط بايد دقت داشت که همه گياهان با اين روش قابل تکثير نيستند. برخي از درختان و درختچه‌ها و تعدادي از پيچ‌هاي زينتي با اين روش تكثير مي‌شوند.
روش کار بدين صورت است که بخش‌هايي از ساقه که در حال رشد است را درون خاک حفر مي‌کنيم و مقداري خاک بر روي آن مي‌ريزيم. بخش‌هايي که در زير خاک هستند ريشه‌دار مي‌شوند و بعد از ريشه‌دار شدن آن‌ها را از پايين‌ترين محلي که براي خاک ريختن انتخاب کرده‌ايم قطع مي‌کنيم و بعنوان يک گياه جديد به محل مورد نظر انتقال مي‌دهيم. اين روش تکثير در گياهاني نظير پيچ لوني سرا (ياس امين‌الدوله)، ياس زرد و پيچ اناري و تعداد ديگر از گياهان قابل استفاده است.
استفاده از ساقه و برگ به عنوان قلمه
روش‌هاي قلمه برداشتن بر حسب اينکه از کدام قسمت ساقه صورت گيرد اسامي مختلفي دارند

 قلمه چوبي Wood Cutting
قلمه نيمه چوبي؛
 قلمه سبز؛
 قلمه علفي؛
قلمه برگ
قلمه يا Cuttingاستفاده ا ز بخش‌هاي ساقه و گاهي برگي بعضي از گياهان زينتي مي‌باشد كه قابليت ريشه‌زايي سريع دارند. اگر آخرين قسمت ساقه يا بخش رشد يافته سال قبل در قلمه استفاده شود، قلمه چوبي يا اصطلاحاً Wood Cutting مي‌گويند. بيشتر درختان ميوه، درختچه‌هاي زينتي، گياهان برگ ريز و گياهان خزان دار به کمک اين روش تکثير مي‌شوند. در اين روش طول قلمه 10 تا 25 سانتي‌متر است و بسته به نوع قلمه و تعداد، 3 تا 7 گره در قلمه باقي مي‌ماند. اين چنين قلمه‌هايي فاقد برگ هستند، چون زمان قلمه گيري اين گونه گياهان به دوره خواب گياهان نزديک مي‌شود (حدوداً از اواسط آبان به بعد) .
قلمه‌هايي كه بافت محكمي دارند، كمي خشبي شده ولي انعطاف لازم را دارند و حاصل رشد سال جاري هستند را قلمه‌هاي نيمه چوبي يا نيمه خشبي گويند. درختچه‌هاي زينتي و سوزني برگان و تعدادي از گياهان گلخانه‌اي نظير آکاليفا Acalypha و گل کاغذي به اين وسيله تکثير مي‌شوند. طول قلمه‌ها حدود 10 تا 15 سانتي‌متر بوده و 3 تا 4 گره روي ساقه بجاي مي‌ماند. قلمه‌ها بدون برگ يا با داشتن يک يا دو برگ کشت مي‌شوند.
قلمه‌هاي سبز، حاصل رشد جاري گياه و حامل مريستم انتهايي هستند و به سرعت ريشه‌دار مي‌شوند. چنين قلمه‌هايي طولي در حدود 5 تا 10 سانتي‌متر دارند و حداقل داراي دو گره هستند و معمولاً برگ دارند و با يک يا دو برگ در محيط ريشه زايي کشت مي‌شوند. اين قلمه‌ها تقريبا در تمام گياهان زينتي مانند سوزني برگ‌ها از قبيل كاج مطبق و آلوکالياها قابل استفاده مي‌باشند.
نوع ديگر قلمه‌هاي ساقه، قلمه‌هاي علفي يا Herbaceous Cutting است که در گياهان زينتي نظير انواع فوتوس‌ها، ديفن باخيا و برگ انجيري کاربرد دارند.
نوع ديگر قلمه، قلمه برگ است. برگ‌هاي بعضي از گياهان قابليت ريشه دار شدن دارند. عمده برگ‌هاي ريشه زا برگ‌هاي کامل هستند. يعني بايد يک برگ کامل همراه با دم برگش در بسترهاي تکثير کشت شود در حاليکه بعضي از برگ‌ها را بوسيله تکه کردن يا قطعه كردن، مي‌توان تکثير کرد مانند برگ‌هاي بگونياي ريزوم‌دار و سانسويريا.
تکثير بوسيله اندام‌هاي زير زميني
اندام‌هاي زيرزميني
- ساقه‌هاي تغيير شكل يافته (پيازها)؛
- بخش‌هاي گوشتي ريشه.
گل گلايول با پياز تو پر بوسيله اندام‌هاي زيرزميني تكثير مي‌شود. هم‌چنين گل سنبل با پيازهاي حساس و سخت ريشه‌زا تكثير پيدا مي‌كند. ريزوم‌ها بخشي از ساقه زيرزميني گياه هستند که بعنوان عامل تکثير از آن استفاده مي‌شود. حال به معرفي بعضي از گياهاني كه به اين وسيله تكثير مي‌شوند، مي‌پردازيم.
گل اختر
گل اختر يا کانا از خانواده کاناسل است که يک گياه تابستانه با گل‌هاي بسيار زيبا به رنگ‌هاي متنوع مي‌باشد. بدليل اينکه برگ‌هاي بزرگ و متراکم توليد مي‌کند در زماني که گياه روي گل نيست براي فضاي سبز مناسب است. بخش تکثيري اين گياه، يک ريزوم بسيار جوان، فعال و مرتب در حال جوانه زدن است بنابراين مي‌توان با قطعه کردن ريزوم اين گياه را تکثير کرد. هم‌چنين ريزوم‌هاي برخي از بگونياها و اخترها نمونه بارز اين دسته از گياهان مي‌باشند.
عامل تکثير در گياهان پيازي (بعنوان مثال گلايول)، پيازچه‌هاي بسيار کوچک هستند که در کنار پياز مادري رشد مي‌کنند. پيازچه‌ها را چند سال‌ متوالي (3 تا 4 سال) در زمين مرغوب مي‌کارند و زماني که پيازها به اندازه معين رسيدند، گل مي‌دهند.
استفاده از جوانه‌ها بعنوان پيوند
عمل پيوند ياGrafting متصل کردن دو قسمت گياهي است، بطوريكه اين دو قسمت بوسيله باززايي با هم کاملاً جوش خورده و يک گياه را تشکيل دهند. معمولا بر روي همه درختان ميوه عمل پيوند صورت مي‌گيرد. هم‌چنين گل سرخ از خانواده رزاسه عموماً با روش پيوند تکثير مي‌شود.
در عمل پيوند دو بخش پايه و پيوندك وجود دارد. بخش پاييني و اصلي که پايه ياStock ناميده مي‌شود و بخشي را که از گياه ديگر جدا مي‌شود و روي گياه مادري چسبانده مي‌شود را اصطلاحاً پيوندک Scion مي‌گويند. بنابراين پايه و پيوندک دو عامل مهم در موفقيت پيوند هستند. انتخاب پيوندك و سازگاري پيوندك مهم مي‌باشد، زيرا هر پايه با هر پيوندكي عمل پيوند موفقي نخواهد داشت.
پايه بسته به نوع گياه مي‌تواند نهال يك ساله يا شاخه بسيار باريك باشد. نسترن‌ها گياه بومي كشور ايران هستند. در پايان سال اول يا دوم وقتي ضخامت پايه نسترن به اندازه يك مداد معمولي شد مناسب پيوند است. دو نوع پيوند وجود دارد. پيوند جوانه و پيوند شاخه كه هر دو آن بر روي نسترن انجام مي‌شود

 نيمانيم يا انگليسي
 پيوند اسكنه از انواع پيوند شاخه هستند.
پيوند انگليسي در فصل زمستان و بر روي گياهاني چون رز، نسترن و كلماتيس انجام مي‌گيرد. لازم به ذكر است كه پيوند اسكنه احتياج به چسب پيوند دارد تا باز زايي بخش‌هاي جدا از هم راحت صورت گيرد.
معمول‌ترين پيوند جوانه، پيوند شكمي يا Tاست، كه در اواسط فصل بهار يا اواخر شهريور قابل انجام است و نيازي به چسب پيوند ندارد.
معمولاً پايه و پيوندك را از يك خانواده انتخاب مي‌كنند تا شانس سازگاري بيشتر باشد. دو نشانه بارز ناسازگاري پايه و پيوندك عبارتند از

الف) برجستگي در بخش طوقه،
ب) نامتناسب بودن رشد پايه و پيوندك

معمولاً بعد از گذشتن 2 يا 3 سال از پيوند علائم ناسازگاري مشخص مي‌شون